Jak działa pożyczka od osoby prywatnej?

Udostępnij:

Pożyczka od osoby prywatnej kusi prostotą i brakiem formalności typowych dla banków. To często szybki sposób na podreperowanie budżetu, ale też szerokie pole do działania dla oszustów. Zanim przelejesz „opłatę przygotowawczą” lub, co gorsza, wyślesz komuś skan swojego dowodu osobistego, musisz zrozumieć pełne ryzyko. W sieci nie brakuje ofert, których jedynym celem jest wyłudzenie Twoich danych osobowych. Dowiedz się, jak działa pożyczka prywatna od strony formalnej, jak powinna wyglądać legalna umowa i jakie sygnały ostrzegawcze powinny zapalić czerwoną lampkę.

ZWIĘKSZ BEZPIECZEŃSTWO SWOICH DANYCH

Sprawdź pakiety CHROŃ PESEL

Czym jest pożyczka od osoby prywatnej i jak działa?

Pożyczka od osoby prywatnej to umowa cywilnoprawna, w której jedna osoba fizyczna (pożyczkodawca) zobowiązuje się przenieść na własność drugiej osoby (pożyczkobiorcy) określoną ilość pieniędzy, a pożyczkobiorca zobowiązuje się zwrócić tę samą kwotę. Mówiąc prościej: pożyczasz pieniądze od kogoś prywatnie, a nie od instytucji finansowej, jak bank czy firma pożyczkowa.

Definiuje to artykuł 720 Kodeksu cywilnego. Co ważne, dotyczy to nie tylko pożyczek od znajomych czy rodziny, ale także tych oferowanych przez obcych ludzi, np. za pośrednictwem portali ogłoszeniowych czy mediów społecznościowych. I właśnie ten drugi przypadek generuje największe ryzyko.

Pożyczka prywatna a prawo – kluczowe formalności

Chociaż pożyczka od osoby prywatnej kojarzy się z mniejszą biurokracją, zignorowanie dwóch kluczowych elementów – umowy i podatku – może prowadzić do poważnych problemów prawnych i finansowych.
Przeczytaj też: Refinansowanie pożyczki – czy warto? Jak wygląda proces?

Umowa pożyczki od osoby prywatnej – co musi zawierać?

Prawo wymaga formy dokumentowej dla umów pożyczki, których wartość przekracza 1000 zł (poniżej tej kwoty dopuszczalna jest umowa ustna). Jednak dla własnego bezpieczeństwa każdą pożyczkę prywatną warto potwierdzić na piśmie. Umowa nie musi być skomplikowana, ale powinna bezwzględnie zawierać:

datę i miejsce zawarcia – kiedy i gdzie umowa została podpisana,
strony umowy – dokładne dane pożyczkodawcy i pożyczkobiorcy (imiona, nazwiska, adresy zamieszkania, numery PESEL oraz numery i serie dowodów osobistych),
przedmiot umowy – dokładną kwotę pożyczki (liczbowo i słownie) oraz walutę,
warunki zwrotu – termin (lub terminy, jeśli spłata jest w ratach), do którego pieniądze muszą zostać zwrócone,
formę przekazania pieniędzy – czy są wręczane „do ręki” (co warto dodatkowo potwierdzić pokwitowaniem), czy przelewem na konkretny numer konta,
oprocentowanie (jeśli występuje) – jeśli pożyczka jest oprocentowana, należy precyzyjnie określić jego wysokość; należy pamiętać o limicie odsetek maksymalnych określonych w Kodeksie cywilnym (odsetki umowne nie mogą przekroczyć dwukrotności odsetek ustawowych)
własnoręczne podpisy obu stron.

Brak formy dokumentowej (umowy pisemnej) to ogromne ryzyko. W przypadku sporu stawia Cię w bardzo trudnej sytuacji dowodowej przed sądem, niezależnie od tego, po której stronie umowy jesteś.

Podatek od pożyczki prywatnej (PCC) – kiedy trzeba zapłacić?

To jeden z najczęściej pomijanych obowiązków. Pożyczka od osoby prywatnej podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych (PCC).

Kto płaci podatek? Obowiązek podatkowy spoczywa na pożyczkobiorcy (osobie, która otrzymuje pieniądze).
Ile wynosi podatek? Stawka to 0,5% od kwoty pożyczki.
Jak i kiedy zapłacić? Należy złożyć deklarację PCC-3 w odpowiednim urzędzie skarbowym i zapłacić podatek w terminie 14 dni od dnia zawarcia umowy.

Zwolnienie z podatku PCC – wyjątki

Istnieją jednak ważne wyjątki od tej reguły:

1. Wyjątek dla najbliższej rodziny – dwa poziomy zwolnień

I grupa podatkowa (m.in. także teściowie, zięć/synowa): jeśli łączna suma pożyczek od jednej osoby w 5 latach nie przekracza 36 120 zł, pożyczka jest zwolniona z PCC bez składania PCC-3 (liczy się sumowanie).
„Grupa zerowa” (małżonek, zstępni, wstępni, pasierb/pasierbica, rodzeństwo, ojczym, macocha): powyżej 36 120 zł nadal można skorzystać ze zwolnienia, ale trzeba złożyć PCC-3 w 14 dni i udokumentować otrzymanie pieniędzy (przelew/SKOK/przekaz). Gotówka nie spełnia wymogu udokumentowania.

2. Wyjątek dla osób niespokrewnionych (obcych)

Dla pożyczek od osób spoza najbliższej rodziny (np. znajomych, partnerów czy obcych osób z internetu) zasady są znacznie surowsze.

Zwolnienie z podatku dotyczy tylko pożyczek, których kwota nie przekracza 1000 zł (kwota pojedynczej umowy). Jeśli kwota jest wyższa, musisz zapłacić 0,5% PCC od całości tej kwoty i złożyć deklarację PCC-3 w ciągu 14 dni.

Uwaga – stawka sankcyjna 20%

Jeśli nie zgłosisz pożyczki i powołasz się na nią dopiero w trakcie działań urzędu (czynności sprawdzające, kontrola, postępowanie), podatek wyniesie 20% podstawy zamiast 0,5% (art. 7 ust. 5 u.p.c.c.). Moment „powołania się” określa art. 3 u.p.c.c.

Nie czekaj: jeśli minął termin 14 dni, złóż PCC-3 i zapłać 0,5% jak najszybciej – zanim urząd rozpocznie czynności. W praktyce często dołącza się czynny żal; to pozwala rozliczyć 0,5% zamiast ryzykować 20%.

Główne ryzyko pożyczki prywatnej: oszustwo i wyłudzenie danych

Wiedza o formalnościach i ich dopełnienie są bardzo ważne przy pożyczkach prywatnych, ale równie ważne jest zachowanie ostrożności. Największym zagrożeniem przy pożyczkach od obcych osób jest próba oszustwa. Raporty CERT Polska co roku wskazują phishing i różne formy inżynierii społecznej jako dominujące zagrożenia w polskiej sieci [3]. Oszuści oferujący „szybkie pożyczki prywatne” doskonale wpisują się w ten trend.
Ryzyko dotyczy nie tylko utraty pieniędzy, ale przede wszystkim kradzieży tożsamości.

Oszustwa „na przedpłatę” lub „na ubezpieczenie”

To klasyczny model oszustwa. Znajdujesz atrakcyjną ofertę – niski procent, wysoka kwota, brak weryfikacji w bazach dłużników. Kontaktujesz się z „pożyczkodawcą”. Ten zgadza się udzielić pożyczki, ale stawia jeden warunek: musisz najpierw przelać niewielką kwotę (np. 50, 100 lub 200 zł) tytułem „opłaty weryfikacyjnej”, „prowizji przygotowawczej” lub „składki na ubezpieczenie pożyczki”.

Oszust tłumaczy to koniecznością potwierdzenia Twojego konta bankowego lub pokryciem kosztów administracyjnych. W rzeczywistości po otrzymaniu przelewu kontakt się urywa, a Ty tracisz pieniądze i nie otrzymujesz żadnej pożyczki.

Największe zagrożenie: wyłudzenie danych osobowych (phishing)

Inny scenariusz to ten, w którym oszustowi nie zależy na Twoich 100 złotych. Jemu zależy na Twoim PESEL-u i skanie dowodu osobistego.
Mechanizm jest podobny: znajdujesz ofertę, a „pożyczkodawca” prosi o przesłanie kompletu dokumentów w celu „weryfikacji tożsamości” i „przygotowania umowy”. Przesyłasz więc skan dowodu osobistego (obie strony), podajesz numer PESEL, adres, numer konta – komplet danych potrzebnych do kradzieży tożsamości.

Pożyczki oczywiście nigdy nie dostajesz. Ale oszust ma teraz wszystko, czego potrzebuje, aby:

zaciągnąć na Twoje dane pożyczki,
wynająć mieszkanie lub samochód, nie płacąc za nie,
zarejestrować fałszywą działalność gospodarczą (i na nią wyłudzić np. pożyczkę, kredyt lub dofinansowanie),
założyć na Twoje dane konto w banku, które posłuży do prania brudnych pieniędzy.

Problem polega na tym, że o takim wyłudzeniu dowiadujesz się zazwyczaj po kilku miesiącach, gdy do Twoich drzwi puka komornik lub otrzymujesz wezwanie do zapłaty długu, którego nie zaciągnąłeś.

Jak Twoje dane trafiają do oszustów i możesz temu zapobiec?

Cyberprzestępcy działają na dużą skalę. Często Twoje dane (np. e-mail i telefon) są już w ich posiadaniu z powodu wcześniejszych wycieków danych z różnych serwisów internetowych. Oszuści wiedzą, że możesz być w trudnej sytuacji (np. jeśli wyciek dotyczył serwisu finansowego) i wysyłają do Ciebie spersonalizowane oferty „pożyczek prywatnych”, stosując phishing.

Kiedy wysyłasz skan dowodu oszustowi, ten może od razu spróbować wykorzystać Twoje dane. Jedną z pierwszych rzeczy, jakie robią firmy pożyczkowe przy weryfikacji wniosku, jest sprawdzenie klienta w bazach dłużników, takich jak Krajowy Rejestr Długów (KRD).

I to właśnie na tym etapie mogą pomóc Ci nasze usługi. Chroń PESEL nie powstrzyma Cię przed wysłaniem skanu dowodu oszustowi, ale nasza usługa ułatwia Ci kontrolę tego, co dzieje się z Twoimi danymi. Jeśli cyberprzestępca, posiadając Twój PESEL, spróbuje złożyć wniosek pożyczkowy, a firma pożyczkowa sprawdzi Cię w KRD, natychmiast otrzymasz od nas alert SMS lub e-mail.

Taki alert to krytyczny sygnał ostrzegawczy: „Ktoś właśnie używa Twojego numeru PESEL!”. Daje Ci to bezcenny czas na reakcję – możesz natychmiast skontaktować się z firmą, która Cię sprawdzała (informację o tym też dostaniesz) i zablokować próbę wyłudzenia, zanim pieniądze zostaną wypłacone oszustowi.

Sprawdź, jakie inne usługi w poszczególnych pakietach Chroń PESEL mogą pomóc Ci lepiej trzymać rękę na pulsie i pozwolić szybko zareagować, jeśli Twoje dane wyciekną lub zostaną skradzione.

Jak się zabezpieczyć, szukając pożyczki prywatnej?

Bezpieczna pożyczka od osoby prywatnej jest możliwa, ale wymaga zachowania zasad ostrożności, szczególnie w kontaktach przez internet.

Nigdy nie płać żadnych przedpłat. Legalny pożyczkodawca, jeśli pobiera prowizję, potrąca ją z kwoty wypłacanej pożyczki, a nie żąda jej z góry.
Nie wysyłaj skanu dowodu osobistego. Do przygotowania umowy wystarczą dane spisane z dowodu. Jeśli pożyczkodawca nalega na skan (szczególnie obu stron), jest to gigantyczny sygnał ostrzegawczy.
Weryfikuj pożyczkodawcę (na ile to możliwe). Poszukaj opinii o danej osobie lub numerze telefonu w internecie. Sprawdź, czy oferta nie jest zbyt piękna, by była prawdziwa (np. bardzo niskie oprocentowanie przy braku jakiejkolwiek weryfikacji).
Podpisuj umowę osobiście. Jeśli pożyczasz od kogoś obcego, nalegaj na spotkanie osobiste w celu podpisania umowy i weryfikacji tożsamości obu stron.
Korzystaj z przelewów. Przekazanie pieniędzy przelewem bankowym jest dowodem w sprawie (zarówno na przekazanie pożyczki, jak i jej spłatę).

Pamiętaj, że oferty pożyczek prywatnych to obszar wysokiego ryzyka. Jeśli Twoje dane już kiedyś wyciekły, jesteś na celowniku oszustów. Monitorowanie swoich danych staje się wtedy nie luksusem, a koniecznością.

Najczęściej zadawane pytania o pożyczkę od osoby prywatnej (FAQ)

Czy pożyczka od osoby prywatnej jest legalna?

Tak, jest legalna. Jej ramy prawne określa Kodeks cywilny (Art. 720 i kolejne). Legalność nie oznacza jednak automatycznego bezpieczeństwa – wszystko zależy od uczciwości drugiej strony i zachowania środków ostrożności pożyczkobiorcy.

Jaki jest podatek od pożyczki od osoby prywatnej?

Standardowa stawka to 0,5% PCC od kwoty pożyczki. Istnieją jednak ważne zwolnienia. Podatku PCC nie trzeba płacić od pożyczek od osób z tzw. zerowej grupy podatkowej, ale tylko jeśli złoży się deklarację PCC-3 w odpowiednim terminie (niezależnie od kwoty). Pożyczki od najbliższej rodziny (I grupa podatkowa) są zwolnione do kwoty 36 120 zł (w 5 lat od 1 osoby). Pożyczki od osób obcych są zwolnione tylko do kwoty 1000 zł. Przekroczenie tych limitów wiąże się z obowiązkiem zapłaty podatku i złożenia deklaracji PCC-3.

Czy umowa pożyczki prywatnej musi być na piśmie?

Prawo wymaga formy pisemnej (lub dokumentowej) dla pożyczek powyżej 1000 zł. Jednak dla bezpieczeństwa obu stron każda umowa, nawet na mniejszą kwotę, powinna być sporządzona na piśmie. Chroni to przed ewentualnymi sporami o kwotę, termin zwrotu czy oprocentowanie.

Na co uważać przy pożyczce od osoby prywatnej?

Przede wszystkim na próby oszustwa. Nigdy nie płać żadnych „opłat przygotowawczych” ani „ubezpieczeń” przed otrzymaniem pieniędzy. Pod żadnym pozorem nie wysyłaj skanu swojego dowodu osobistego obcej osobie przez internet – to prosta droga do wyłudzenia danych i kradzieży tożsamości.

Czy pożyczka od osoby prywatnej jest widoczna w BIK?

Zazwyczaj nie. Osoby prywatne nie mają dostępu do systemu Biura Informacji Kredytowej (BIK) i nie raportują tam zaciągniętych zobowiązań. Dlatego takie pożyczki nie wpływają na Twoją historię kredytową – ani pozytywnie, ani negatywnie.

Zapomniałem złożyć PCC-3 – co teraz?

Jeśli jeszcze nie ma żadnych czynności urzędu – złóż PCC-3 i zapłać 0,5% + odsetki (często z czynnym żalem). Jeśli urząd już prowadzi czynności i w ich toku powołasz się na pożyczkę, może mieć zastosowanie stawka 20% (art. 7 ust. 5 u.p.c.c.). Co więcej, złożenie PCC-3 w trakcie czynności może być uznane przez sąd za „powołanie się” (orzeczenie NSA z 13.05.2025, III FSK 1429/24).

Źródła

Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. 2025 poz. 1071).
Ustawa z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz.U. 2024 poz. 295, z późn. zm.).
CERT Polska, Raport roczny 2024 z działalności CERT Polska. Krajobraz bezpieczeństwa polskiego internetu, https://cert.pl/uploads/docs/Raport_CP_2024.pdf (dostęp 28.10.2025).
ENISA (Agencja Unii Europejskiej ds. Cyberbezpieczeństwa), ENISA Threat Landscape 2023, https://www.enisa.europa.eu/topics/cyber-threats/threat-landscape, (dostęp 28.10.2025).

Niniejszy materiał ma charakter wyłącznie marketingowy i ma na celu zachęcenie do nabycia usług Chroń PESEL świadczonych przez Kaczmarski Group Sp. J. oraz jej partnerów, tj. KRD BIG S.A. oraz TU Europa S.A. Materiał ten nie ma charakteru konsultingowego i nie powinien stanowić wyłącznej podstawy do podjęcia jakichkolwiek decyzji. Rekomendowane jest zapoznanie się ze szczegółowymi zasadami świadczenia usług Chroń PESEL, określonymi w odpowiednich Regulaminach, Ogólnych Warunkach, Warunkach ubezpieczenia oraz Cennikach (dostępnych na stronach internetowych chronpesel.pl).

Wróć do porad