4 Czerwca 2024
Rootkit – czym jest, jak go wykryć i usunąć?
Jednym z najbardziej niebezpiecznych narzędzi wykorzystywanych przez cyberprzestępców jest rootkit. To wyrafinowane oprogramowanie, które może przejąć pełną kontrolę nad zainfekowanym systemem, umożliwiając hakerom dokonanie poważnych szkód. Dowiedz się więcej na temat tego zagrożenia. Przeczytaj, czym jest rootkit, jak go wykryć oraz w jaki sposób można się przed nim skutecznie bronić.
Czym jest rootkit?
Rootkit to rodzaj złośliwego oprogramowania, którego celem jest przejęcie kontroli nad zainfekowanym systemem. Nazwa tego malware stanowi połączenie dwóch angielskich słów: root (oznaczającego najwyższe uprawnienia administratora) i kit (odnoszącego się do zestawu narzędzi). Innymi słowy, rootkit jest narzędziem, które daje cyberprzestępcom pełen dostęp do komputera lub urządzenia mobilnego ofiary.
Kluczową cechą rootkitów jest ich zdolność do ukrywania swojej obecności przed użytkownikiem oraz większością standardowych narzędzi zabezpieczających. To złośliwe oprogramowanie zostało zaprojektowane w taki sposób, by nie pozostawiać widocznych śladów swojej aktywności. Rootkity mogą modyfikować pliki systemowe, ukrywać procesy, a nawet wyłączyć oprogramowanie antywirusowe, aby uniemożliwić swoją detekcję.
Przejęcie kontroli nad systemem za pomocą rootkitu umożliwia cyberprzestępcom wykonywanie praktycznie dowolnych działań, takich jak kradzież danych, instalacja kolejnego złośliwego oprogramowania, zdalny dostęp do urządzenia czy nawet sabotaż infrastruktury krytycznej. Zainfekowany komputer lub smartfon staje się w pełni podporządkowany woli atakującego, dlatego rootkit jest niezwykle niebezpiecznym narzędziem w rękach hakerów.
Kluczową cechą rootkitów jest ich zdolność do ukrywania swojej obecności przed użytkownikiem oraz większością standardowych narzędzi zabezpieczających. To złośliwe oprogramowanie zostało zaprojektowane w taki sposób, by nie pozostawiać widocznych śladów swojej aktywności. Rootkity mogą modyfikować pliki systemowe, ukrywać procesy, a nawet wyłączyć oprogramowanie antywirusowe, aby uniemożliwić swoją detekcję.
Przejęcie kontroli nad systemem za pomocą rootkitu umożliwia cyberprzestępcom wykonywanie praktycznie dowolnych działań, takich jak kradzież danych, instalacja kolejnego złośliwego oprogramowania, zdalny dostęp do urządzenia czy nawet sabotaż infrastruktury krytycznej. Zainfekowany komputer lub smartfon staje się w pełni podporządkowany woli atakującego, dlatego rootkit jest niezwykle niebezpiecznym narzędziem w rękach hakerów.
- Dowiedz się: Jak uniknąć wyłudzenia danych osobowych? Sposoby.
Rodzaje rootkitów
Rootkity można podzielić na kilka podstawowych kategorii, w zależności od sposobu ich działania oraz poziomu ukrycia w systemie operacyjnym.
Rootkity działające w trybie użytkownika
Rootkity tego typu działają na najwyższym, a zarazem najmniej uprzywilejowanym poziomie systemu. Operują one w ramach zainstalowanych aplikacji, modyfikując je lub podmieniając na zawirusowane wersje. Dzięki temu mogą ukrywać swoje procesy i pliki przed standardowymi narzędziami zabezpieczającymi. Rootkity w trybie użytkownika są stosunkowo łatwiejsze do wykrycia i usunięcia niż ich bardziej zaawansowane odpowiedniki.
Rootkity jądra systemu
Ten rodzaj rootkitów jest znacznie groźniejszy, gdyż zagnieżdża się w najgłębszych warstwach architektury systemu operacyjnego, uzyskując pełnię kontroli nad jego działaniem. Rootkity jądra mogą modyfikować kluczowe elementy kodu, wyłączyć oprogramowanie antywirusowe i uzyskiwać niemal nieograniczony dostęp do zasobów urządzenia. Z racji swojej złożoności są niezwykle trudne do wykrycia i usunięcia.
Rootkity sprzętowe
Rootkity tego typu atakują nie tylko warstwę programową, lecz również sprzętową urządzenia. Mogą zainfekować BIOS, firmware czy inne komponenty elektroniczne, uzyskując w ten sposób trwały dostęp do systemu nawet po jego reinstalacji. Rootkity sprzętowe są szczególnie niebezpieczne, gdyż są praktycznie niewykrywalne przez standardowe narzędzia zabezpieczające.
Rootkity bootloadera
Rootkity bootloadera modyfikują krytyczne elementy procesu rozruchu, wstrzykując własny kod jeszcze przed załadowaniem systemu operacyjnego. Dzięki temu mogą przejąć kontrolę nad komputerem lub urządzeniem mobilnym już na najwcześniejszym etapie uruchamiania, uniemożliwiając detekcję przez większość zabezpieczeń.
Rootkity pamięci
Ten rodzaj złośliwego oprogramowania ukrywa się w pamięci RAM, wykonując szkodliwe działania w tle. Rootkity pamięci mają tę zaletę, że są efemeryczne – znikają po ponownym uruchomieniu urządzenia. Mogą być użyte do kradzieży danych czy przechwycenia zrzutów ekranu, czy monitorowania aktywności użytkownika.
Rootkity działające w trybie użytkownika
Rootkity tego typu działają na najwyższym, a zarazem najmniej uprzywilejowanym poziomie systemu. Operują one w ramach zainstalowanych aplikacji, modyfikując je lub podmieniając na zawirusowane wersje. Dzięki temu mogą ukrywać swoje procesy i pliki przed standardowymi narzędziami zabezpieczającymi. Rootkity w trybie użytkownika są stosunkowo łatwiejsze do wykrycia i usunięcia niż ich bardziej zaawansowane odpowiedniki.
Rootkity jądra systemu
Ten rodzaj rootkitów jest znacznie groźniejszy, gdyż zagnieżdża się w najgłębszych warstwach architektury systemu operacyjnego, uzyskując pełnię kontroli nad jego działaniem. Rootkity jądra mogą modyfikować kluczowe elementy kodu, wyłączyć oprogramowanie antywirusowe i uzyskiwać niemal nieograniczony dostęp do zasobów urządzenia. Z racji swojej złożoności są niezwykle trudne do wykrycia i usunięcia.
Rootkity sprzętowe
Rootkity tego typu atakują nie tylko warstwę programową, lecz również sprzętową urządzenia. Mogą zainfekować BIOS, firmware czy inne komponenty elektroniczne, uzyskując w ten sposób trwały dostęp do systemu nawet po jego reinstalacji. Rootkity sprzętowe są szczególnie niebezpieczne, gdyż są praktycznie niewykrywalne przez standardowe narzędzia zabezpieczające.
Rootkity bootloadera
Rootkity bootloadera modyfikują krytyczne elementy procesu rozruchu, wstrzykując własny kod jeszcze przed załadowaniem systemu operacyjnego. Dzięki temu mogą przejąć kontrolę nad komputerem lub urządzeniem mobilnym już na najwcześniejszym etapie uruchamiania, uniemożliwiając detekcję przez większość zabezpieczeń.
Rootkity pamięci
Ten rodzaj złośliwego oprogramowania ukrywa się w pamięci RAM, wykonując szkodliwe działania w tle. Rootkity pamięci mają tę zaletę, że są efemeryczne – znikają po ponownym uruchomieniu urządzenia. Mogą być użyte do kradzieży danych czy przechwycenia zrzutów ekranu, czy monitorowania aktywności użytkownika.
Jak rozprzestrzeniają się rootkity?
Rootkity mogą dostać się do systemu na wiele różnych sposobów. Jedną z najczęstszych przyczyn infekcji jest pobieranie i instalowanie nielegalnego lub niesprawdzonego oprogramowania z niezaufanych źródeł internetowych. Hakerzy często ukrywają tego typu złośliwe oprogramowanie w plikach instalacyjnych gier lub aplikacji.
Inną często stosowaną metodą jest rozprzestrzenianie rootkitów poprzez wiadomości e-mail. Cyberprzestępcy podszywają się wówczas pod zaufane instytucje lub osoby, aby nakłonić ofiary do otwarcia załączników lub kliknięcia podejrzanych linków, które instalują złośliwe oprogramowanie. To tzw. phishing.
Rootkit może również trafić na urządzenie za pośrednictwem zainfekowanych nośników danych, takich jak pendrive czy dysk zewnętrzny pozostawiony w miejscu publicznym. Podłączenie takiego urządzenia do komputera lub smartfona może skutkować infekcją systemu.
Luki w zabezpieczeniach stron internetowych także są wykorzystywane do umieszczania na nich szkodliwego kodu, który automatycznie instaluje rootkit na urządzeniu odwiedzającego taką witrynę użytkownika.
Rootkit może również trafić na urządzenie za pośrednictwem zainfekowanych nośników danych, takich jak pendrive czy dysk zewnętrzny pozostawiony w miejscu publicznym. Podłączenie takiego urządzenia do komputera lub smartfona może skutkować infekcją systemu.
Luki w zabezpieczeniach stron internetowych także są wykorzystywane do umieszczania na nich szkodliwego kodu, który automatycznie instaluje rootkit na urządzeniu odwiedzającego taką witrynę użytkownika.
- Przeczytaj też: Jak rozpoznać fałszywy sklep internetowy?
Jak wykryć rootkit?
Wykrycie rootkitu jest trudne. Został on bowiem zaprojektowany w taki sposób, by ukryć swoją obecność. Standardowe programy antywirusowe często zawodzą w konfrontacji z bardziej zaawansowanymi rodzajami rootkitów, szczególnie tymi działającymi na poziomie jądra systemu.
Istnieje jednak kilka metod, które można zastosować w celu zidentyfikowania rootkitu:
Istnieje jednak kilka metod, które można zastosować w celu zidentyfikowania rootkitu:
- skanowanie sygnatur – niektóre programy zabezpieczające mają w swojej bazie wzorce znanych rodzajów rootkitów, co pozwala na ich wykrycie;
- analiza procesu bootowania – obserwowanie zmian w procesie rozruchu systemu może ujawnić obecność rootkitu bootloadera;
- porównywanie interfejsów API systemu – sprawdzanie, czy nie zostały zmodyfikowane w sposób sugerujący ingerencję rootkitu;
- nspekcja plików i rejestrów – wyszukiwanie podejrzanych zmian w kluczowych plikach i rejestrach systemu;
- analiza zrzutu pamięci – badanie zawartości pamięci RAM pod kątem śladów aktywności rootkitu.
Niestety nawet zastosowanie tych metod nie daje pełnej gwarancji odnalezienia wszystkich rodzajów rootkitów.
Jak usunąć rootkit?
Usunięcie złośliwego oprogramowania z zainfekowanego systemu jest trudnym, a w wielu przypadkach wręcz niemożliwym zadaniem. Rootkity, szczególnie te działające na poziomie jądra systemu lub sprzętowe, zostały zaprojektowane w taki sposób, by uniemożliwić ich detekcję i usunięcie przez standardowe narzędzia zabezpieczające.
Jeśli podejrzewasz, że Twój sprzęt został zainfekowany rootkitem, spróbuj zastosować następujące kroki:
Jeśli podejrzewasz, że Twój sprzęt został zainfekowany rootkitem, spróbuj zastosować następujące kroki:
- Przeprowadź skanowanie antywirusowe przy użyciu programu z funkcją wykrywania rootkitów (np. G DATA, Kaspersky czy ESET).
- Ręcznie przeanalizuj pliki i rejestry pod kątem podejrzanych zmian.
- Przetestuj alternatywne tryby rozruchu (np. tryb awaryjny lub bezpieczny) w celu zidentyfikowania rootkitów działających na poziomie bootloadera.
- Przeskanuj pamięć RAM za pomocą specjalistycznych narzędzi, takich jak np. Memoryze czy Volatility.
Jeśli powyższe metody nie przyniosą rezultatu lub rootkit okaże się zbyt głęboko osadzony w systemie, jedynym skutecznym rozwiązaniem może być całkowite sformatowanie dysku i ponowna instalacja systemu operacyjnego. Pamiętaj jednak, że nawet ta procedura nie gwarantuje całkowitego pozbycia się rootkitu, szczególnie jego odmiany sprzętowej.
- Dowiedz się też: Jakie działania podjąć po ataku ransomware?
Jak zapobiegać infekcjom rootkitami?
Najlepszą obroną przed rootkitami jest profilaktyka i stosowanie dobrych praktyk cyberbezpieczeństwa:
- Korzystaj z legalnego i aktualnego oprogramowania, pochodzącego wyłącznie z zaufanych źródeł.
- Zachowaj ostrożność w sieci i nie otwieraj podejrzanych załączników e-mail, nie klikaj nieznanych linków, unikaj odwiedzania niesprawdzonych stron internetowych.
- Stosuj silne uwierzytelnianie.
- Aktualizuj system – regularnie instalując poprawki bezpieczeństwa, będziesz łatać luki wykorzystywane przez rootkit.
- Korzystaj z narzędzi zabezpieczających, takich jak programy antywirusowe wyposażone w moduł wykrywania rootkitów.
- Unikaj podłączania obcych nośników danych, których pochodzenia nie jesteś pewien.
- Twórz regularnie kopie zapasowe, by w razie infekcji rootkitem móc szybko przywrócić system z kopii zapasowej.
Aby jak najlepiej chronić się przed konsekwencjami działania cyberprzestępców, warto też wykupić usługę Chroń PESEL. Dostępne są różne pakiety, które obejmują m.in. usługę monitorowania Twoich danych w internecie. Jeśli dojdzie do kradzieży tych poufnych informacji i ktoś będzie je chciał wykorzystać np. do założenia firmy albo wzięcia pożyczki na PESEL, otrzymasz powiadomienie i dzięki temu będziesz w stanie szybko zareagować.
Stosując się do tych zaleceń, znacznie zmniejszysz ryzyko infekcji rootkitem i lepiej się przygotujesz na niebezpieczne zagrożenia ze strony cyberprzestępców.
Stosując się do tych zaleceń, znacznie zmniejszysz ryzyko infekcji rootkitem i lepiej się przygotujesz na niebezpieczne zagrożenia ze strony cyberprzestępców.
Niniejszy materiał ma charakter wyłącznie marketingowy i ma na celu zachęcenie do nabycia usług Chroń PESEL świadczonych przez Kaczmarski Group Sp. J. oraz jej partnerów, tj. KRD BIG S.A. oraz TU Europa S.A. Materiał ten nie ma charakteru konsultingowego i nie powinien stanowić wyłącznej podstawy do podjęcia jakichkolwiek decyzji. Rekomendowane jest zapoznanie się ze szczegółowymi zasadami świadczenia usług Chroń PESEL, określonymi w odpowiednich Regulaminach, Ogólnych Warunkach, Warunkach ubezpieczenia oraz Cennikach (dostępnych na stronach internetowych chronpesel.pl).