7 Lutego 2024

Catfishing – co to jest? W jaki sposób się przed nim bronić?

Udostępnij:

Techniki wyłudzania wrażliwych danych osobowych, pieniędzy lub poufnych informacji nieustannie ewoluują i często przybierają dość zaskakujące formy. Doskonałym przykładem jest catfishing, czyli podszywanie się pod inne osoby. Co konkretnie kryje się pod tym pojęciem i w jakim celu oszuści wykorzystują cudzą tożsamość? Jakie zachowania i znaki powinny zwrócić twoją uwagę? Jak się zachowywać, by uniknąć tego rodzaju oszustwa? Poznaj odpowiedzi na kluczowe pytania dotyczące catfishing.

Czym jest catfishing?

Catfishing to praktyka, w której ktoś podszywa się pod inną osobę, aby zrealizować swój jasno określony cel – ośmieszyć, oszukać, zmanipulować ofiarę, wyłudzić od niej informacje lub pieniądze. Osoba stosująca catfishing mniej lub bardziej przekonująco tworzy fałszywą tożsamość, często zakładając fikcyjne konta na portalach społecznościowych lub w aplikacjach randkowych (oszuści matrymonialni), by dodatkowo uwiarygodnić się w oczach potencjalnych ofiar. Zwykle używa do tego cudzych zdjęć, jednak dziś, w dobie powszechnie dostępnych narzędzi AI, stworzenie fikcyjnej postaci nie stanowi najmniejszego problemu. Fałszywa tożsamość otwiera możliwość przejścia do właściwego działania, czyli budowy relacji z przyszłymi ofiarami.

Podszywający się pod kogoś oszuści wykorzystują różne metody zyskiwania zaufania ofiar. Często są to romantyczne relacje, jak również przyjaźnie, w których podszywający się udaje, że podziela zainteresowania ofiary czy wyznawane przez nią wartości. Po co? Aby nawiązać nić porozumienia i zyskać zaufanie, gdyż to otwiera wiele możliwości, takich jak m.in. wyłudzanie pieniędzy, zdobywanie poufnych informacji czy manipulowanie emocjami ofiary.

Musisz wiedzieć, że catfishing to forma oszustwa, która może nieść ze sobą bardzo poważne konsekwencje. Często prowadzi do dotkliwych strat finansowych, wielu problemów związanych z utratą poufnych informacji, a także utraty zaufania do ludzi czy uszczerbku emocjonalnego.

Jak rozpoznać catfishing?

Wiedząc już, czym jest catfishing i jakie ryzyka są z nim związane, zastanawiasz się pewnie, jak się chronić. Niestety rozpoznanie tego typu oszustwa może być trudne, ponieważ osoby stosujące tę praktykę najczęściej są bardzo biegłe w manipulowaniu innymi. Istnieją jednak pewne znaki czy czynniki, na które warto zwrócić szczególną uwagę, by zminimalizować ryzyko oszustwa. Należy do nich m.in.:

Zachowanie – zwróć uwagę na podejrzane zachowanie osoby, z którą masz kontakt. Oszuści sięgający po catfishing przy budowaniu swojej fikcyjnej tożsamości często ulegają przesadzie i tworzą wizerunek osoby wręcz idealnej (pięknej, inteligentnej i dobrze sytuowanej). Jeśli rozmówca wydaje się nazbyt doskonały, zachowaj czujność. Podejrzenie wzbudzić powinno też zbyt duże zainteresowanie twoimi finansami czy miejscem pracy. Za pomocą takich pytań oszuści często oceniają atrakcyjność swoich ofiar.
Brak wiarygodności – profile w sieci mają za zadanie uwiarygodnić oszusta, dlatego w przypadku jakichkolwiek podejrzeń należy zweryfikować ich wiarygodność. W tym celu sprawdź, czy dana osoba ma profile w innych serwisach i kiedy zostały utworzone. Jeśli profil jest tylko jeden i został założony tuż przed kontaktem, powinno to wzbudzić twoje podejrzenie. Zweryfikuj też, czy publikowane zdjęcia wyglądają autentycznie i rzeczywiście przedstawiają twojego rozmówcę. Często osoby korzystające z catfishingu kradną zdjęcia z innych profilów lub stron internetowych, więc warto skorzystać z narzędzi do wyszukiwania obrazów, aby sprawdzić, czy fotografie nie zostały skradzione.
Brak spójności – zwróć uwagę na spójność informacji i historii, które udostępnia oszust. Często osoby stosujące catfishing mają trudności z zachowaniem spójności, ponieważ muszą pamiętać wiele informacji i szczegółów przekazywanych różnym ofiarom. Jeśli zauważysz jakąkolwiek niezgodność, to powinien być sygnał ostrzegawczy.
Ostrzeżenia osób trzecich – jeśli inni użytkownicy czy bliscy ostrzegają cię przed daną osobą lub dzielą się swoimi obawami dotyczącymi twojej nowej relacji, weź to pod uwagę. Oszuści to najczęściej doskonali manipulatorzy, którzy wiedzą, jak omamić i skłonić do określonych działań.
Uważaj na prośby o pieniądze lub poufne informacje – jeżeli osoba, z którą masz kontakt, nagle prosi cię o pieniądze lub pyta o dane osobowe wrażliwe, zachowaj szczególną ostrożność. To może być jasny sygnał, że ktoś próbuje cię oszukać.

Pamiętaj, że rozpoznanie catfishingu może być trudne, dlatego zachowaj czujność i zaufaj swojemu instynktowi. Jeśli coś wydaje się podejrzane, lepiej być przezornym, niż żałować, gdy będzie już za późno. Utrata znacznej kwoty czy kradzież tożsamości to najczęstsze konsekwencje nadmiernej ufności i chęci pomocy nowo poznanemu człowiekowi w sieci.

Czy podszywanie się pod kogoś jest karalne?

W Polsce podszywanie się pod kogoś może zostać uznane za przestępstwo, zależnie od okoliczności i intencji osoby, która stoi za tym procederem. Zgodnie z treścią art. 190a § 2 kodeksu karnego karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 8 lat podlega każdy, kto „podszywając się pod inną osobę, wykorzystuje jej wizerunek, inne jej dane osobowe lub inne dane, za pomocą których jest ona publicznie identyfikowana, przez co wyrządza jej szkodę majątkową lub osobistą”. Kara ta może zostać zwiększona do 15 lat, jeśli następstwem czynu będzie targnięcie się pokrzywdzonego na własne życie.
Kradzież czyjejś tożsamości na potrzeby przestępczej działalności jest karalne. Nie inaczej jest w przypadku wyłudzania pieniędzy. Tu mamy do czynienia z oszustwem, które również podlega surowej karze. Oszustwo kodeks karny definiuje w art. 286 § 1, który brzmi następująco: „Kto w celu osiągnięcia korzyści majątkowej doprowadza inną osobę do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem za pomocą wprowadzenia jej w błąd albo wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8”.
Niezależnie od tego, czy oszust skradnie twoją tożsamość, czy oszczędności, każdy przypadek będzie indywidualnie rozpatrywany przez sąd, który weźmie pod uwagę wszystkie okoliczności i zgromadzone dowody. Jeśli zatem jesteś ofiarą catfishingu, nie zwlekaj i jak najszybciej zgłoś to policji, by mogła przeprowadzić dochodzenie i podjąć odpowiednie środki prawne.

Co zrobić, gdy ktoś się pod ciebie podszywa?

Ktoś podszywa się pod ciebie w internecie i zastanawiasz się, co zrobić? Jak zareagować? Gdzie zgłosić przestępstwo internetowe? Pytania te są jak najbardziej zasadne. Istnieje kilka kroków, które musisz podjąć, by chronić swoją tożsamość, zminimalizować ryzyko poważnych problemów i pociągnąć do odpowiedzialności winnych.

Zachowaj spokój i nie reaguj emocjonalnie – staraj się być rozważny i nie działać zbyt pochopnie.
Zbierz dowody – najważniejszym twoim zadaniem będzie zebranie jak najwięcej dowodów na to, że ktoś się pod ciebie podszywa. Mogą to być zrzuty ekranu, wiadomości, e-maile czy inne materiały, które potwierdzą, że oszust bezprawnie wykorzystuje twoją tożsamość.
Zgłoś sprawę organom ścigania – skontaktuj się z lokalną policją i nadaj bieg sprawie. Przedstaw zebrane dowody i przekaż funkcjonariuszom wszystkie niezbędne szczegóły. To pomoże wszcząć dochodzenie i podjąć odpowiednie środki prawne.
Powiadom administratora serwisu – jeśli osoba podszywająca się pod ciebie korzysta z konkretnego serwisu społecznościowego, skontaktuj się z administracją portalu i poinformuj o zaistniałej sytuacji. Przedstaw zebrane dowody i poproś o usunięcie fałszywego konta. Krok ten skonsultuj wcześniej z policją.
Powiadom swoich znajomych i bliskich o sytuacji, by byli świadomi, że ktoś może się pod ciebie podszywać i kierować do nich najróżniejsze prośby i pytania.

Monitoruj swoją tożsamość online. Regularnie sprawdzaj, czy sytuacja się nie powtórzyła i czy ktoś nie wykorzystuje w innych miejscach twoich danych lub zdjęć. Możesz w tym celu skorzystać z profesjonalnych narzędzi lub usług wyspecjalizowanych podmiotów. Aby otrzymać powiadomienie o ewentualnej próbie wyłudzenia kredytu lub rejestracji działalności gospodarczej na twoje dane osobowe, rozważ skorzystanie z jednego z pakietów Chroń PESEL.

Niniejszy materiał ma charakter wyłącznie reklamowy/marketingowy i ma na celu zachęcenie do nabycia usług Chroń PESEL świadczonych przez Kaczmarski Group Sp. J. oraz jej partnerów, tj. KRD BIG S.A. oraz TU Europa S.A. Materiał ten nie ma charakteru konsultingowego i nie powinien stanowić wyłącznej podstawy do podjęcia jakichkolwiek decyzji. Rekomendowane jest zapoznanie się ze szczegółowymi zasadami świadczenia usług Chroń PESEL, określonymi w odpowiednich Regulaminach, Ogólnych Warunkach, Warunkach ubezpieczenia oraz Cennikach (dostępnych na stronach internetowych chronpesel.pl).

Wróć