2 Lipca 2025
Monitoring wizyjny w miejscach publicznych i w pracy – zasady, prawo i Twoje prawa
Kamery są dziś wszędzie – w sklepach, biurowcach, autobusach. Zanim obiektyw uchwyci Ciebie, sprawdź, na jakich zasadach wolno nagrywać, jak długo przechowywać nagrania i co możesz zrobić, gdy monitoring narusza Twoją prywatność. Poznaj przepisy i uniknij nadużyć.
ZWIĘKSZ BEZPIECZEŃSTWO SWOICH DANYCH
ZWIĘKSZ BEZPIECZEŃSTWO SWOICH DANYCH
Po co montuje się kamery monitoringu w pracy i miejscach publicznych?
Monitoring wizyjny w pracy może być narzędziem do ochrony mienia lub motywatorem do przestrzegania zasad BHP czy weryfikacji przestrzegania tych zasad. Często jednak skłania załogę do zadania pytania o to, gdzie kończy się bezpieczeństwo, a zaczyna nadmierna inwigilacja.
W przestrzeni miejskiej dylemat wygląda podobnie. Kamery na skrzyżowaniach zwiększają wykrywalność wykroczeń, ale jeśli mają zbyt szeroki kąt i nagrywają okna prywatnych mieszkań, mieszkańcy mają prawo protestować. Rozwiązanie obu problemów leży we właściwym zastosowaniu przepisów – głównie RODO i Kodeksu pracy – oraz w zdrowym rozsądku administratorów systemów CCTV.
W przestrzeni miejskiej dylemat wygląda podobnie. Kamery na skrzyżowaniach zwiększają wykrywalność wykroczeń, ale jeśli mają zbyt szeroki kąt i nagrywają okna prywatnych mieszkań, mieszkańcy mają prawo protestować. Rozwiązanie obu problemów leży we właściwym zastosowaniu przepisów – głównie RODO i Kodeksu pracy – oraz w zdrowym rozsądku administratorów systemów CCTV.
Najważniejsze podstawy prawne monitoringu wizyjnego
Fundamenty prawne stosowania monitoringu wizyjnego w miejscach pracy i przestrzeni publicznej są dość mocne i jasno określają zasady jego użycia.
- Art. 6 ust. 1 lit. c i f RODO mówią o tym, że można przetwarzać obraz, gdy to „niezbędne do wypełnienia obowiązku prawnego” lub „uzasadnione interesy administratora” nie przeważają nad prywatnością osób nagranych.
- Art. 13 i 14 RODO nakazują umieścić w miejscu objętym monitoringiem piktogram oraz pełną klauzulę.
- Kodeks pracy art. 22² reguluje cele i granice monitoringu pracowniczego, w tym zakaz filmowania pomieszczeń socjalnych, religijnych i związkowych.
- Art. 5 ust.1 Ustawy o ochronie osób i mienia (1997, Dz.U. z 2024 r. poz. 177) ustanawia zasady dla firm ochroniarskich i publicznego monitoringu.
- Art. 9a Ustawy o samorządzie gminnym oraz Art. 14 ust. 1 Prawa przewozowego opisują miejskie i transportowe systemy CCTV.
- Wskazówki Prezesa UODO dotyczące wykorzystywania monitoringu wizyjnego doradzają m.in. 90-dniowy limit retencji i konieczność oceny skutków dla ochrony danych (DPIA) przy monitoringu na dużą skalę.
Świadome przywoływanie tych norm jest pierwszym krokiem do legalnego monitoringu – zarówno dla samorządów, jak i przedsiębiorców.
Monitoring w pracy legalnie i uczciwie
W firmie dla uruchomienia monitoringu wizyjnego najważniejsze są cel, adekwatność i przejrzystość. Pracodawca powinien zacząć od jasnego pytania: czy kamera jest naprawdę potrzebna? Jeśli tak, bo np. ochrona mienia lub bezpieczeństwo BHP wymaga wizyjnego nadzoru, trzeba przejść przez kolejne etapy:
- Przeanalizować, czy monitoring jest adekwatnym narzędziem, czy może np. wystarczy usunąć martwe strefy oświetleniem lub zamkiem RFID, zamiast instalować kamerę.
- Stworzyć regulamin lub aneks do regulaminu pracy. Dokument powinien wskazywać dokładne cele i lokalizacje kamer, czas przechowywania nagrań oraz procedurę udostępniania materiału.
- Przeprowadzić konsultacje ze związkami zawodowymi (lub przedstawicielami załogi) – wymóg z art. 22² § 6 Kodeksu pracy.
- Zastosować dwuwarstwową informację dla pracowników. Na drzwiach powinien znaleźć się widoczny piktogram; w intranecie lub na tablicy – pełna klauzula RODO z danymi inspektora ochrony danych.
- Technicznie ograniczyć pole widzenia. Kamera nad recepcją nie powinna „widzieć” ekranu logowania czy dokumentów z danymi osobowymi.
- Ustalić retencję, czyli to, jak długo nagrania mogą istnieć. Standard to 3 miesiące, przedłużane tylko wtedy, gdy nagranie zabezpiecza incydent.
- Określić zasady dostępu do nagrań. Powinni go mieć wyłącznie upoważnieni pracownicy, z rejestrowanym logiem wejścia do systemu.
- Respektować prawo pracownicze do kopii i sprzeciwu. Jeśli monitoring ingeruje w sferę prywatną, pracownik może zażądać usunięcia konkretnego fragmentu, a w skrajnych przypadkach wnieść sprzeciw oparty na art. 21 RODO.
Praca zdalna – szczególna ostrożność
Nowelizacja Kodeksu pracy z marca 2023 r. dopuściła kontrolę pracy zdalnej, ale kamery w domu pracownika to ostateczność. Zgodnie z wytycznymi UODO lepsze są logi systemowe, VPN-owe statystyki lub wideokonferencje inicjowane przez pracownika.
Monitoring w przestrzeni publicznej – bezpieczeństwo a prywatność mieszkańców
Samorząd, centrum handlowe czy operator autobusu – każdy z nich pełni funkcję administratora danych osobowych, jeśli stosują monitoring wizyjny. Muszą spełnić określone wymogi i trzymać się zasad.
Uzasadniony cel – po co w ogóle włączamy kamerę?
Każdy system CCTV musi mieć jasno określony, zgodny z prawem cel. W przestrzeni publicznej są to najczęściej: zapewnienie porządku i bezpieczeństwa, ochrona mienia komunalnego, zapobieganie wykroczeniom lub szybsza identyfikacja sprawców przestępstw. Cel trzeba opisać w uchwale (gmina), regulaminie obiektu (galeria handlowa) albo w instrukcji bezpieczeństwa (przewoźnik).
Ile, gdzie i jak – zasady monitoringu powinny być opisane i dostępne
Podmiot monitorujący musi przyjąć wewnętrzny lub lokalny akt prawny, który precyzuje: liczbę i lokalizację kamer, zasięg nagrywania, sposób oznakowania stref monitorowanych, okres retencji oraz procedurę udostępniania nagrań organom ścigania lub osobom nagranym. Uchwała rady gminy bądź regulamin obiektu powinny być publicznie dostępne.
Minimalizacja danych – obraz tak, podgląd wszystkiego – nie
Zgodnie z zasadą minimalizacji (art. 5 ust. 1 lit. c RODO) kamera powinna zbierać wyłącznie te dane osobowe, które są niezbędne do realizacji określonego celu. W praktyce oznacza to ograniczenie kąta widzenia, stosowanie masek prywatności, a także rezygnację z dźwięku i funkcji rozpoznawania twarzy, jeżeli nie są absolutnie konieczne. Próba stałego śledzenia pojedynczych osób lub rejestracja prywatnych balkonów będzie nadmierna i może skutkować nakazem UODO wyłączenia systemu albo nałożeniem kary administracyjnej.
Retencja – ile czasu wolno przechowywać nagrania z monitoringu?
Polskie i unijne przepisy nie narzucają jednego sztywnego terminu, ale wytyczne Prezesa UODO wskazują, że w większości zastosowań wystarcza maksymalnie 90 dni, a w transporcie publicznym – 30 dni.
Prawo dostępu – jak uzyskać kopię nagrania?
Każda osoba, której wizerunek został utrwalony, może skorzystać z prawa dostępu z art. 15 RODO. W praktyce wystarczy wskazać administratorowi przybliżony czas i miejsce zdarzenia (np. „wejście do autobusu linii 12, 3 czerwca 2025 r., ok. 14:15”). Administrator ma 30 dni na odpowiedź i powinien udostępnić fragment z Twoim wizerunkiem, starannie zasłaniając osoby trzecie, jeżeli technicznie jest to możliwe. Odmowa może nastąpić tylko wtedy, gdy identyfikacja osoby na nagraniu jest niemożliwa lub w grę wchodzi ochrona praw innych osób – i musi być uzasadniona na piśmie.
Uzasadniony cel – po co w ogóle włączamy kamerę?
Każdy system CCTV musi mieć jasno określony, zgodny z prawem cel. W przestrzeni publicznej są to najczęściej: zapewnienie porządku i bezpieczeństwa, ochrona mienia komunalnego, zapobieganie wykroczeniom lub szybsza identyfikacja sprawców przestępstw. Cel trzeba opisać w uchwale (gmina), regulaminie obiektu (galeria handlowa) albo w instrukcji bezpieczeństwa (przewoźnik).
Ile, gdzie i jak – zasady monitoringu powinny być opisane i dostępne
Podmiot monitorujący musi przyjąć wewnętrzny lub lokalny akt prawny, który precyzuje: liczbę i lokalizację kamer, zasięg nagrywania, sposób oznakowania stref monitorowanych, okres retencji oraz procedurę udostępniania nagrań organom ścigania lub osobom nagranym. Uchwała rady gminy bądź regulamin obiektu powinny być publicznie dostępne.
Minimalizacja danych – obraz tak, podgląd wszystkiego – nie
Zgodnie z zasadą minimalizacji (art. 5 ust. 1 lit. c RODO) kamera powinna zbierać wyłącznie te dane osobowe, które są niezbędne do realizacji określonego celu. W praktyce oznacza to ograniczenie kąta widzenia, stosowanie masek prywatności, a także rezygnację z dźwięku i funkcji rozpoznawania twarzy, jeżeli nie są absolutnie konieczne. Próba stałego śledzenia pojedynczych osób lub rejestracja prywatnych balkonów będzie nadmierna i może skutkować nakazem UODO wyłączenia systemu albo nałożeniem kary administracyjnej.
Retencja – ile czasu wolno przechowywać nagrania z monitoringu?
Polskie i unijne przepisy nie narzucają jednego sztywnego terminu, ale wytyczne Prezesa UODO wskazują, że w większości zastosowań wystarcza maksymalnie 90 dni, a w transporcie publicznym – 30 dni.
Prawo dostępu – jak uzyskać kopię nagrania?
Każda osoba, której wizerunek został utrwalony, może skorzystać z prawa dostępu z art. 15 RODO. W praktyce wystarczy wskazać administratorowi przybliżony czas i miejsce zdarzenia (np. „wejście do autobusu linii 12, 3 czerwca 2025 r., ok. 14:15”). Administrator ma 30 dni na odpowiedź i powinien udostępnić fragment z Twoim wizerunkiem, starannie zasłaniając osoby trzecie, jeżeli technicznie jest to możliwe. Odmowa może nastąpić tylko wtedy, gdy identyfikacja osoby na nagraniu jest niemożliwa lub w grę wchodzi ochrona praw innych osób – i musi być uzasadniona na piśmie.
Twoje prawa, gdy jesteś nagrany przez monitoring
Prawo ochrony danych daje Ci konkretne narzędzia:
- Masz prawo wiedzieć, kto jest administratorem, w jakim celu zbiera obraz, jak długo go przechowuje i komu udostępnia.
- W ciągu 30 dni możesz otrzymać fragment nagrania, na którym występujesz.
- Masz prawo do sprzeciwu (art. 21 RODO) – gdy administrator powołuje się na „uzasadniony interes”, ale Twoja prywatność jest ważniejsza (np. kamera nagrywa okno sypialni), możesz żądać zaprzestania monitorowania.
- Masz prawo zażądać usunięcia, jeśli nagranie nie jest już potrzebne lub było zebrane nielegalnie.
- Możesz wnieść skargę do Prezesa UODO – bezpłatnie, także online; urząd może nałożyć administracyjną karę pieniężną na podmiot monitorujący lub nakazać wyłączenie kamer.
- Powództwo cywilne – możesz wnieść pozew o odszkodowanie lub zadośćuczynienie, jeśli Twoje dobra osobiste są zagrożone lub naruszone (art. 24 Kodeksu cywilnego).
Co zrobić, gdy prawo jest łamane?
Jeśli podejrzewasz nielegalny monitoring:
- Zrób zdjęcie kamery i oznaczeń (lub ich braku).
- Zbierz dane administratora – zwykle na tabliczce z piktogramem.
- Wyślij wniosek o informację lub sprzeciw mejlem, pocztą lub złóż osobiście.
- Dokumentuj odpowiedzi. Brak reakcji po 30 dniach to podstawa skargi do UODO.
- Złóż skargę online na uodo.gov.pl (formularz eIDAS lub profil zaufany).
- Rozważ pozew cywilny, jeśli poniosłeś szkodę lub naruszono Twoje dobra osobiste.
Jeśli zależy Ci na tym, aby żadne Twoje dane nie były wykorzystywane bez Twojej wiedzy, rozważ zakup jednego z pakietów Chroń PESEL. Otrzymasz powiadomienie, gdy ktoś będzie chciał wziąć na Ciebie pożyczkę albo założyć firmę na Twoje dane. To pozwoli Ci szybko zareagować i udaremnić działania przestępców. Sprawdź, jakie inne usługi zawierają pakiety Chroń PESEL i jak mogą wesprzeć Cię w kontrolowaniu tego, co dzieje się z Twoimi danymi w internecie.
Niniejszy materiał ma charakter wyłącznie marketingowy i ma na celu zachęcenie do nabycia usług Chroń PESEL świadczonych przez Kaczmarski Group Sp. J. oraz jej partnerów, tj. KRD BIG S.A. oraz TU Europa S.A. Materiał ten nie ma charakteru konsultingowego i nie powinien stanowić wyłącznej podstawy do podjęcia jakichkolwiek decyzji. Rekomendowane jest zapoznanie się ze szczegółowymi zasadami świadczenia usług Chroń PESEL, określonymi w odpowiednich Regulaminach, Ogólnych Warunkach, Warunkach ubezpieczenia oraz Cennikach (dostępnych na stronach internetowych chronpesel.pl).